رشد و توسعه شهرها در گرو توسعه و آبادانی روستاها است و آبادانی روستاها در گرو شناسایی ظرفیت های مختلف مغفول مانده است . با توجه به اینکه در شرایط فعلی مهمترین مشکل جامعه بیکاری و اشتغال جوانان عنوان شده و همچنین یکی از اهداف کلان توسعه و دغدغه های دولتمردان در کشور، کاهش بیکاری و توسعه اشتغال به ویژه در مناطق روستایی است، احیای ظرفیت های مغفول مانده و فراموش شده می تواند یکی از راههای مهم توسعه اقتصادی و ایجاد اشتغال باشد.
در سال های اخیر توجه به حوزه کشاورزی در روستاها و توجه به کشت گیاهان دارویی در اراضی شیبدار از رونق بالایی برخوردار شده و شرق استان مازندران و شهرستان بهشهر هم از این قافله عقب نمانده است و کشت گیاهان دارویی به خصوص گل محمدی به عنوان یکی از اولویت های اشتغال زایی در منطقه در کنار موارد مختلف دیگر مورد توجه قرار گرفته است. چند سالی است که در کنار کشت گل گاوزبان به عنوان کشت اول گیاهان دارویی شرق مازندران، کشت گل محمدی در بخش های کوهستانی شرق مازندران آغاز شده و این ظرفیت بی‌نظیر برای توسعه منطقه به درستی معرفی نشده و نیازمند شناساندن بیشتر است.
تولید بیش از نیمی از گیاهان دارویی مازندران در شرق مازندران
سطح زیرکشت گیاهان دارویی مازندران بیش از 750هکتار است و سالیانه بیش از800 تن گیاه دارویی از این میزان سطح کشت، برداشت می شود که از این مقدار بیش از 400 هکتار در بهشهر و نکا است و بیش از نیمی از تولیدات گیاهان دارویی مازندران نیز در شرق استان تولید می شود. شرق مازندران دارای ظرفیت بسیار خوبی در کشت و تولید گیاهان دارویی است و بیشترین تولیدات گیاهان دارویی نیز گل گاوزبان است که در کنار آن گیاهانی همچون مریم گلی، عروسک پشت‌پرده، نعنا فلفلی، آویشن، به‌لیمو و گل‌محمدی هم کشت می شود و دارای تولیدات مناسبی است. براساس اعلام کارشناسان جهاد کشاورزی مازندران، بیش از 20 گونه از گیاهان دارویی از جمله گل گاو زبان، گل محمدی، نعناع فلفلی، مریم گلی، عروسک پشت‌پرده، نعنا فلفلی، آویشن، به‌لیمو، استویا، آویشن، سنبل الطیب و... در زمینهای کشاورزی شرق مازندران کشت می شود.
اراضی شیبدار ظرفیتی مناسب برای کشت گل محمدی و گیاهان دارویی
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر با اشاره به اینکه اراضی شیبدار ظرفیتی مناسب برای کشت گیاهان دارویی در مناطق کوهستانی است، گفت: کشت گل محمدی در بهشهر در سال های اخیر از رونق بالایی برخوردار بوده و امیدواریم با توسعه آن شاهد رونق اقتصادی در منطقه باشیم. خلیل حقیقی در گفت و گو با ایرنا با اشاره به آغاز برداشت گل محمدی از باغ های شهرستان بهشهر در شرق مازندران، افزود: پیش بینی می شود در سال جاری بالغ بر 4 تن گل محمدی از 2 هکتار از مزرعه های کشت این گل در بهشهر برداشت شود.
وی گفت: در حال حاضر 3 هکتار از زمین های کشاورزی شهرستان زیر کشت گل محمدی قرار دارد که 2 هکتار آن بارور شده و یک هکتار آن هنوز به تولید نرسیده است. حقیقی با بیان این که کشت و تولید گل محمدی در بهشهر، اشتغال زایی جدید در بخش کشاورزی در راستای اقتصاد مقاومتی است، اظهار کرد: با تولید گل محمدی در بهشهر علاوه بر گلاب استحصالی از این باغات، اسانس، گلبرگ خشک شده، غنچه و.. هم تهیه می شود.
مدیر جهاد کشاورزی بهشهر با اعلام اینکه از هر هکتار 2تن گل محمدی برداشت می شود تصریح کرد: با بارور شدن همه سه هکتار از باغات گل محمدی این شهرستان، برداشت گل محمدی در بهشهر به 6 تن در سال خواهد رسید. حقیقی با اشاره به تولیدات سال قبل این شهرستان در بخش گل محمدی گفت: با برداشت 4 تن گل محمدی از سطح دو هکتار از باغات بهشهر، 3 هزار و 50 لیتر گلاب، 70 لیتر اسانس، 70 کیلوگرم گلبرگ خشک شده و 100 کیلوگرم غنچه برداشت شده است. وی با اعلام اینکه این شهرستان از پتانسیل بالایی برای کشت و پرورش گیاهان دارویی برخوردار است، یادآور شد: کشت این گیاهان نقش موثری در درآمدزایی و اقتصاد خانوار بهره بردار، ایجاد اشتغال و جلوگیری از تخریب پوشش گیاهی و انقراض گیاهان در منطقه دارد.
این مسئول با بیان اینکه این منطقه دارای شرایط مناسبی برای کشت گیاهان دارویی است، ادامه داد: ارتفاع مناسب از سطح دریا، شیب زمین، جهت شیب، پستی و بلندی، عوامل اکولوژیک، آب و هوایی، امکانات آبیاری و تأمین آب موجب شده است که گونه های دارویی زیادی مانند زوفا، بادرنج بویه، گل محمدی، نعنافلفلی، گل گاوزبان، اسطوخودوس و آویشن دارای کشت مناسبی در این منطقه باشند. مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر افزود: برتری کشت گیاهان دارویی در مقایسه با سایر زراعت ها در اراضی شیبدار است و همچنین بدلیل داشتن ماهیت طبیعی با بدن سازگاری بهتری دارند و در بیشتر مواقع فاقد عوارض هستند و شرق مازندران پیشتاز تولید گیاهان دارویی در مازندران است و اکنون بیش از 20 گونه از گیاهان دارویی از جمله گل گاو زبان، نعناع فلفلی و سنبل الطیب در زمینهای کشاورزی شرق مازندران کشت می شود.
حقیقی در ادامه با اشاره به تولید و میزان برداشت گیاهان دارویی شهرستان بهشهر گفت: سال گذشته 54 هکتار از اراضی شهرستان بهشهر به کشت گیاهان دارویی اختصاص یافته بود که از این مقدار سطح، 42 هکتار به کشت گل گاوزبان اختصاص داشت و 63 تن گیاه خشک گل گاوزبان برداشت شد. وی افزود: 12 هکتار مابقی گیاهان دارویی به کشت آویشن، استویا، زعفران، رزماری، مریم گلی و سرخارگلی اختصاص دادشته است.
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان بهشهر همچنین با اشاره به کشت گیاهان دارویی در شهرستان بهشهر گفت: با برنامه ریزی انجام شده امسال تلاش داریم تا سطح زیر کشت گیاهان دارویی را افزایش دهیم که در سال جاری 100 هکتار از اراضی منطقه که غالبا' از اراضی شیبدار هستند به کشت گیاهان دارویی اختصاص یافت که اکنون در حال کشت است که در مجموع سطح زیر کشت گیاهان دارویی سال جاری به حدود 2برابر سال گذشته افزایش می یابد و به همین نسبت هم با افزایش تولید بیشتری روبرو خواهیم بود. حقیقی، در مورد پیش بینی میزان تولید از این سطح گفت: با توجه به اینکه هنوز کشت گیاهان دارویی به اتمام نرسیده و در حال انجام است؛ پیش بینی تولید بعد از کشت کامل اعلام می شود.
کشت گل محمدی در جیربند بهشهر، راهی برای توسعه اشتغال جوانان
احمد احمدی یکی از باغداران شرق مازندران در روستای جیربند عشرستاق بهشهر است که در طول 2 سال گذشته با کشت گل محمدی در این روستا و بارور کردن زمین بایر و لم یزرع، توانست شکوفایی مناسبی در بخش اقتصادی منطقه ایجاد کند. وی که زمین بایر خود را در منطقه کوهستانی بهشهر در روستای جیربند عشرستاق بهشهر تبدیل به باغ گل محمدی کرده است در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به اینکه کشت گل محمدی در مناطق سردسیر بهشهر مقرون به صرفه است، با برنامه ریزی و مطالعات انجام شده یک هکتار از اراضی بایر را به کشت این گل اختصاص دادیم که تاکنون کشت خوبی داشته ایم.
احمدی افزود: ایجاد اشتغال برای جوانان منطقه و تحقق اقتصاد مقاومتی از جمله اهداف ما در این بخش بوده است که تا کنون برای 5 نفر به طور مستقیم و برای بیش از 10 نفر بطور غیر مستقیم ایجاد اشتغال شده است و علاوه بر تولید گل محمدی و گلاب استحصال شده از آن و غنچه ها و گلبرگ های خشک، گیاهان مختلف دارویی همچون گل گاوزبان، گزنه، بنفشه و.. هم کشت شده و همچنین به طور خودرو می روید.
گل محمدی، گیاهی ضد دیابت و پیری
حسن فلاح از کارشناسان گیاهان دارویی در شرق مازندران در مورد خاصیت گل محمدی به خبرنگار ایرنا گفت: این گیاه، گیاهی ضد افسردگی است که به عملکرد قلبی و عروقی کمک می‌کند و همچنین آرام بخش بوده و ضمن اینکه خواب آور است ضد دیابت و ضدپیری است و در درمان افسردگی موثر است. وی با اشاره به خواص زیبایی این گل افزود: گل محمدی، مرطوب کننده و تسکین دهنده است و ماسک این گل برای طراوات و رفع افتادگی پوست و از بین بردن لکه های صورت موثر بوده و می توان به عنوان یک لوسیون هم از آن استفاده کرد.
علاوه بر شهرستان بهشهر، زمین های شهرستان نکا هم مستعد کشت گل محمدی است و براساس اعلام کارشناسان حدود 10 هکتار از زمین های روستاهای کوهستانی به کشت گل محمدی اختصاص یافته است. جعفر احمدی فرماندار نکا هم در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: سطح زیر کشت گیاهان دارویی استان مازندران 750 هکتار است که از این مقدار شهرستان نکا به تنهایی دارای بیش از 350 هکتار مزرعه گیاهان دارویی است که در واقع حدود نیمی از تولیدات گیاهان دارویی استان در این شهرستان تولید می شود. وی افزود: در مجموع 18هزارهکتار از اراضی نکا، اراضی شیبدار هستند که استعدادهای مختلف تبدیل به باغ، گیاهان دارویی، علوفه و زراعت را دارا است و شرایط بسیار خوبی برای کشت گیاهان دارویی و درختان سیاه ریشه فراهم است.
اختصاص بیشترین کشت گیاهان دارویی نکا به گل گاوزبان
مدیر جهاد کشاورزی شهرستان نکا هم در گفت و گو با ایرنا با اشاره به کشت گیاهان دارویی در 350 هکتار از اراضی شهرستان نکا گفت: از این مقدار 300 هکتار به کشت گل‌گاوزبان اختصاص دارد که بعد از آن مریم گلی، عروسک پشت‌پرده، نعنا فلفلی، آویشن، به‌لیمو و گل‌محمدی از دیگر گیاهان دارای کشت بالا در این شهرستان است.
علی طاهری در مورد برداشت و تولید گیاهان دارویی گفت: میزان برداشت این گیاهان بستگی به شرایط مساعد آب و هوایی دارد که به طور مثال در خصوص گیاه گل گاوزبان، به طور متوسط 600 تا 700 کیلوگرم محصول خشک شده در هر هکتار برداشت می شود که پیش بینی می شود امسال 120 تا 150 تن گل خشک شده در سطح شهرستان تولید شود. به گزارش ایرنا، شهرستان نکا در شرق مازندران واقع شده و دارای 33 هزار و 214 هکتار اراضی کشاورزی و 9 هزار و 500 هکتار اراضی باغی است که میزان تولید سالانه ان در حدود 500 هزار تن محصولات باغی و زراعی شامل انواع صیفی جات، علوفه، گندم، جو، برنج و... است.
فعال کردن صنایع تبدیلی گیاهان دارویی
مریم اسدی دانش آموخته کشاورزی و فرزند یکی از باغداران منطقه هم فعال کردن صنایع تبدیلی گیاهان دارویی و توجه به بازارهای صادراتی در آینده را نوید بخش آینده بهتری برای کشاورزان و باغداران منطقه در کشت گیاهان دارویی دانست. وی با بیان اینکه گیاهان دارویی و به خصوص گل محمدی با توجه به اینکه از تمام گلبرگ ها و غنچه های آن به صورت تازه و خشک می توان استفاده کرد، دارای ارزش اقتصادی بسیار بالایی است، به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به بهره برداری سریع از باغهای گل محمدی، کشت این گیاه و گل، برای باغداران بسیار مقرون به صرفه است.
اسدی، با اشاره به اینکه از گل محمدی به عنوان گل تازه، گل خشک شده، غنچه، اسانس گیری، گلاب، گرده گل، مربای گل محمدی و.. می توان استفاده کرد، یادآور شد: در کنار همه این مزیت های اقتصادی تولید گل محمدی و ظرفیت هایی که در استان مازندران در تولید این گیاه وجود دارد، ایجاد صنایع تبدیلی در این بخش، یک ضرورت مهم و اساسی است.
تولید داروهای گیاهی و توجه به صادرات گامی در مسیر ایجاد اشتغال و توسعه استان
ابوالفضل سعیدی از شهروندان شرق مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، توسعه صنایع تبدیلی و بسته بندی گیاهان دارویی را از ضرورت های لازم در کنار توسعه کشت گیاهان دارویی دانست و گفت: در کنار توجه به کشت گیاهان دارویی و تحقق اقتصاد مقاومتی در روستاها با رونق تولید این محصولات، باید بازار مناسب برای باغداران و کشاورزان ایجاد شود که این مهم در شرق مازندران در کنار برخی کمبودهای دیگر مغفول مانده است.
وی افزود: اگرچه تولید و کاشت گیاهان دارویی در برخی از اراضی شرق مازندران قوت گرفته و انجام می‌شود و به عنوان نمونه گلاب گیری به شیوه سنتی رایج است؛ اما وجود صنایع تبدیلی و تولید داروهای گیاهی می‌تواند گامی در مسیر توسعه استان بوده و ایجاد اشتغال را شتاب بخشد. کارشناسان معتقدند در حالی بخش کشاورزی مازندران مهمترین حوزه رونق اقتصادی استان و امنیت غذایی کشور محسوب می شود باید مورد توجه قرار گرفته و رونق یابد.
کارشناسان ، پیشنهاد برای فعالیت در بخش گیاهان دارویی را در گرو نیازسنجی های مختلف دانسته و توجه به مزیت سنجی در راستای تولید اقتصادی گیاهان دارویی، توجه به استانداردهای مورد نیاز تولید این گیاهان ، استفاده از نهاده های مجاز در کشت، تغذیه مناسب، مدیریت آفات و بیماری گیاهان دارویی در کشت ارگانیک را ضروری برشمردند.
اگر چه با ظهور و بروز داروهای شیمیایی و بیولوژیک، توجه به داروهای گیاهی مورد توجه کمتری قرار گرفته است؛ اما در سال های اخیر با رونق کشت گیاهان دارویی، این داروها دوباره به زندگی مردم بازگشته است و اکنون در بسیاری از منازل از این گیاهان استفاده می شود و بنابراین کشت گیاهان دارویی با توجه به تقاضای بازار، مقرون به صرفه است. بر اساس آمارهای رسمی هم اکنون بیش از 70 محصول کشاورزی در مازندران کشت می شود و این استان در تولید هفت نوع از این محصولات شامل برنج ، مرکبات ، کیوی ، مرغ ، گل و گیاه ، انواع ماهی و علوفه رتبه اول را دارد و در تولید هشت نوع محصول دیگر هم دارای رتبه دوم و سوم کشور است.
توجه به مناطق اراضی شیب دار از ضرورت های مهم دیگر در بخش کشاورزی مازندران است و بر اساس بررسی های صورت گرفته بیش از 300 هزار هکتار اراضی شیب دار دراستان وجود دارد که 75درصد از مناطق کوهستانی استان را پوشش می دهد. در ایران 8000 گونه گیاهی وجود دارد که 2300 نوع آن جز گیاهان دارویی هستند و برخی از شهرها و استان‌های کشور، به دلیل برخورداری از موقعیت جغرافیایی خاص، میزبان گونه‌های گیاهی مفید و گاهی نادر هستند که استان مازندران از جمله این استان ها است و هم اکنون در مازندران حدود 2 هزار گونه گیاهی کشت می شود .
